Juli Zeh en het nihilisme

"Ve are nihilists, ve believe in nothink", gevolgd door een snijdend "ve vill cut of your johnson". Voor wie The Big Lebowski heeft gezien, roept deze dialoog herinneringen op aan de waanzinnige Duitse nihilisten van Autobahn. En voorwaar, ook heden ten dage is het weer een Duitse die ons de geneugten van het nihilisme wil laten proeven. Juli Zeh is haar naam. Bezoekers van de betere boekhandel of bibliotheek (af en toe een beetje reclame voor eigen huis is nooit weg) kennen haar misschien wel als de auteur van Adler und Engel, in het Nederlands vertaald als (tiens, tiens) Adelaars & Engelen. In dit boek komen internationaal recht, het drugsmilieu en een aantal versplinterde personages samen om de grote vragen te stellen die ook in de andere werken van deze juriste/literatuurwetenschapper telkens weer boven komen drijven, nl. vragen van chaos en orde.
"Hoe kan een staat gebouwd worden van losse, disparate gebieden ?"
"Wat is de zin van een internationale rechtsorde wanneer in veel landen zelfs geen nationale rechtsorde bestaat ?"
"Hoe kan ethiek opnieuw opgebouwd worden wanneer alle bestaande waarden waardenloos lijken te zijn ?"

En nu is het weeral prijs. In haar nieuwste boek Spieltrieb, vertaald als Speeldrift is een ideeënroman, vermomd als een schoolverhaal over Ada en Alev en de leraar lichamelijke opvoeding Smutek. Het verhaaltje zelf ga ik jullie lekker niet verklappen (lees het zelf !).
Zeh gebruikt het boek om haar ideeën rond moraliteit uit de doeken te doen. Zij bestempelt zichzelf als een nihiliste en het nihilisme als de enige werkbare moraal voor vandaag en morgen. De grote verhalen (religie, ideologie en politiek) blijken immers niet toegerust om de complexiteit van de maatschappij te ordenen. Laat staan dat zij het leven van een degelijk, en zingevend, fundament kunnen voorzien.
Het enige werkbare alternatief is een volledige tabula rasa, een terugvallen op niets om dan een nieuwe individualistische moraal op te bouwen waarin elk mens de verantwoordelijkheid voor zijn daden enkel bij zichzelf te zoeken heeft. Waarbij zingeving gelijkstaat aan individuele menswording, los van welk voorgekauwd concept ook.

Nu is dit uiteraard allemaal al eens gezegd, maar nooit is haar oproep zo actueel geweest als nu. In dit kanteltijdperk waarin je alleen lijkt te kunnen kiezen tussen een blind overgeven aan een door marktdenken gepushed consumentisme en allerhande vormen van obscurantisme (moslimfundamentalisme, new age-gekte, vlaamsblokkisme,...), kan de vraag naar de plaats van het menselijke individu niet genoeg gesteld worden. En misschien is het niet eens zo'n slecht idee om met een schone lei te beginnen...